Càng về khuya, mình càng hay nghĩ lan man về cách thức mà những giáo huấn từ cách đây hàng ngàn năm, đi qua bao nhiêu dâu bể, mà giờ vẫn còn nguyên vẹn để mình đọc được. Nhiều lúc mình cứ tưởng "Kho Tàng Pháp Bảo" là cái gì đó to tát lắm, như một thư viện đồ sộ lưu giữ những bản kinh viết tay quý hiếm hay những kho lưu trữ điện tử của thời đại mới. Nhưng thực ra, mình cảm giác nó giống như một cái mỏ neo hơn. Một yếu tố giúp bảo vệ tâm hồn khỏi sự lôi kéo theo mấy cái trào lưu hay những cách giải thích "tiện lợi" của thời đại bây giờ.
Tôi tự đặt câu hỏi rằng, nếu thiếu đi kho tàng di sản đó —không có Tam Tạng Pāḷi, rồi mấy bản Chú giải, Phụ chú giải mà các bậc tiền bối đã dày công giữ gìn— thì chắc chắn giáo pháp ngày nay đã thoái hóa thành một thứ triết lý tâm linh không thuần khiết. Người ta hay có xu hướng muốn làm cho mọi thứ trở nên "dễ thở" hơn, cho tương đồng với phong cách sống vội vã ngày nay, tuy nhiên chính sự "bình dân hóa" đó đôi khi lại làm biến chất các giá trị đích thực của Chánh Pháp. Giáo pháp chân chính không tiêu vong trong một sớm một chiều. Nó sẽ dần trở nên mông lung và loãng đi từng chút một qua mỗi ngày, cho tới khi con người chẳng còn ý niệm gì về mục tiêu giải thoát nguyên bản.
Có những lúc ngồi lật mấy trang kinh, mình thấy hơi sợ cái trách nhiệm của việc "giữ gìn". Vấn đề không nằm ở việc bảo quản sách vở khỏi hư hại hay bụi bặm, mà là nỗ lực để các chuẩn mực thánh thiện đó luôn sống động trong chính con người mình. Có thể coi Pháp Bảo như một hệ quy chiếu chuẩn mực. Trước một quan điểm mới lạ hay một lối thực hành "độc đáo", ta luôn có căn cứ để kiểm chứng. Thiếu đi bộ quy tắc này, ta rất dễ bị cảm tính chi phối hoặc bị chi phối bởi những trải nghiệm mang tính nhất thời. Tu tập theo cảm tính thì việc đi chệch hướng là điều khó tránh khỏi, cái này mình đã nếm trải không ít lần rồi.
Mà lạ một điều, cái kho tàng này nó không chỉ dành cho chư Tăng. Dưới góc độ người tại gia, tôi thấy mình cũng cần có bổn phận gìn giữ. Trách nhiệm ở đây không có nghĩa là đi giáo hóa cho bất kỳ ai, mà là tinh tấn học hỏi đúng đắn, hiểu sâu sắc để bảo vệ tính nguyên bản của giáo lý. Có vẻ như khi mình không dùng đến nó, Pháp Bảo chỉ là di sản chết, là những more info di sản nằm im trong các bộ kinh điển. Chỉ khi ta đem Pháp bảo ra để quán chiếu từng cử chỉ, lời nói hoặc trong những khoảnh khắc tâm trí xáo động, thì lúc đó giáo pháp mới thực sự phát huy tác dụng.
Khi tưởng nhớ các thế hệ cha ông đã kiên trì truyền tụng, sao chép kinh điển, rồi kiểm chứng từng chữ một để truyền lại, mình thấy mình hơi lười. Hiện nay mọi giáo điển đều nằm trong tầm tay, chỉ cần một thao tác nhỏ trên thiết bị điện tử, tuy nhiên sự dễ dàng ấy đôi lúc lại làm cho việc học đạo trở nên nông cạn. Gìn giữ giáo pháp nghe có vẻ vĩ đại, nhưng thực chất nó khởi đầu từ việc ta nhẫn nại ngồi xuống, đọc một đoạn giáo lý thật chậm rãi, rồi tự nhìn lại xem mình có đang hành trì đúng không. Không đòi hỏi sự hào nhoáng bên ngoài, chỉ cần một tấm lòng chân thành với chính mình.
Ngoài trời im ắng quá, chắc cũng đến lúc mình nên khép lại mấy suy nghĩ này. Chân lý vốn dĩ vẫn luôn trường tồn, không hề suy suyển, chỉ có mình là cứ mải miết đi tìm những thứ xa rời mà quên mất cái gốc rễ ngay dưới chân. Có lẽ cái sự im lặng này mới là lúc Pháp dễ thấm vào lòng nhất.